Zelfreflectie
Zelfreflectie is een centraal onderdeel van onderwijzen en leren. Het draagt bij tot de professionele ontwikkeling van docenten , wekt vertrouwen, schept een omgeving waarin de studenten centraal staan en moedigt eerlijkheid aan.
Inleiding
Heb je ooit de tijd genomen om een stap terug te zetten en na te denken over “waarom ik dat deed”? Zelfreflectie komt erop neer dat je je verdiept in je gevoelens en denkprocessen om uit te vinden waarom je je ergens op een bepaalde manier over voelt.
Zelfreflectie is het proces waarbij je de tijd neemt om na te denken, te mediteren, te evalueren en serieus na te denken over je gedrag, gedachten, attitudes, motivaties en verlangens. Het is het proces van je verdiepen in je gedachten, emoties en motivaties en het bepalen van het grote “Waarom?” erachter.
Beroepen die zo veeleisend zijn als het onderwijs moeten van tijd tot tijd worden geanalyseerd. Zelfreflectie biedt docenten de gelegenheid om zichzelf en hun overtuigingen in vraag te stellen. Docenten over de hele wereld gebruiken deze techniek om te verbeteren en te evalueren wat werkt en wat niet werkt in hun klas.
De belangrijkste voordelen van zelfreflectie in het onderwijsproces:
Het helpt de professionele ontwikkeling. Zelfreflectie kan je helpen de sterke en zwakke punten van een lesplan te identificeren, zodat je de manier waarop je lesgeeft op elk gebied van het leerplan kunt verbeteren.
- Het creëert een leeromgeving waarin de student centraal staat. Als jezelf actief aan zelfreflectie doet, kan je dit proces ook doorgeven aan je studenten en hen aanmoedigen om zelf ook meer reflectieve studenten te worden. Dit is een waardevolle levensvaardigheid die zij kunnen meenemen wanneer zij het klaslokaal verlaten.
- Bouw vertrouwen op. Als je goed over jezelf nadenkt, zul je onvermijdelijk beter worden. En weten dat je goed bent in je werk is een grote vertrouwensbooster.
- Het moedig eerlijkheid aan. Want eerlijk zijn tegenover jezelf en anderen eerlijk laten zijn in hun beoordeling van jou is de enige manier om te verbeteren.
- Het houdt de lessen up to date en relevant.
Zelfreflectie laat je niet toe dezelfde technieken te blijven beoefenen in een voortdurend evoluerende omgeving, maar dwingt je “met de stroom mee te gaan” en je onderwijsmethoden dienovereenkomstig te evolueren.
Wat zijn de doelstellingen van zelfreflectie?
In deze cursus zult u leren over:
- Wat is zelfreflectie is en waarom het belangrijk is in het onderwijs
- Je persoonlijkheid en jezelf
- Methoden en technieken voor zelfreflectie
- Hoe je externe feedback op je lesgeven kan ontvangen
- Hoe je studenten het belang van zelfreflectie duidelijk kan maken
- De implementatie van zelfreflectie in je onderwijsportfolio
Aan de slag!
Ieder van ons is uniek. En we weten dat je het vaak gehoord hebt en het klinkt zo cliché, maar het is waar. Je bent de enige persoon in de hele wereld en in de hele geschiedenis die leefde in de cultuur waarin je bent opgegroeid, in het gezin waar je deel van uitmaakte, die alle mensen heeft ontmoet die je hebt ontmoet … en dat alles terwijl je de werkelijkheid waarneemt door je unieke set van persoonlijke kenmerken. Voel je zich nu speciaal? Dat zou je moeten doen.
Activiteit 1: Voltooi de 16 persoonlijkheidstest
We hebben je net nog verteld dat je speciaal bent en nu willen we je toch in een categorie stoppen? Technisch gezien, heb je het niet mis. Want hoewel ieder van ons uniek is, hebben we toch vergelijkbare kenmerken en manieren om dingen te doen. En er zijn honderden jaren van psychologisch onderzoek om dit te bewijzen.
Een van de bekendste persoonlijkheidstests is de 16 persoonlijkheidstest.
Het is gebaseerd op twee belangrijke theorieën ontwikkeld door beroemde psychologen: Gustav Jung en het psychologisch duo van moeder en dochter (en lerares) Katharine Cook Briggs en Isabel Briggs Myers. Door eenvoudige vragen over uzelf te beantwoorden, komt u meer te weten over uw sterke en zwakke punten, uw vriendschappen en romantische relaties, uw opvoedingsmethoden, en uw professionele voorkeuren en gedragingen. Als u eerlijk antwoordt, gaat het er meer om te bevestigen wat u al weet, uw persoonlijkheid te omhelzen en uw kennis optimaal te benutten.
Gebruikte materialen en organisatie
Download de vragenlijst en de instructie hier.
Groepsgrootte: individueel (docent) / eventueel delen met een collega in een intervisie bijeenkomst
Tijd: rond de 60 minuten
Met deze activiteit heb je de volgende doelstelling behaald:
Een beter zelfinzicht hoe je op verschillende situaties reageert, en daarmee je sterke en minder sterkte kanten.
➡️ Doe de test hier.
Activiteit 2: JaarKompas
Gebruikte materialen en organisatie
Download het via de link.
Groepsgrootte: individueel (docent)
Tijd: regelmatig een minuut of 10
Stappen
“YearCompass” is een gratis notitieboekje dat je helpt om na te denken over het jaar en plannen te maken voor het komend jaar. Met een zorgvuldig geselecteerde reeks vragen en oefeningen helpt YearCompass je jouw eigen patronen te ontdekken en het ideale jaar voor je te ontwerpen.
Leer van je fouten, vier je overwinningen en bepaal het pad dat je wilt volgen. Alles wat je nodig hebt is regelmatig een paar stilte momenten en je notitieboekje.
De volgende oefening moet je helpen beter te begrijpen waar je vandaan komt, wat je lichaam en geest in het verleden heeft gevormd en wat je leven in het heden beïnvloedt.
Kijk eens goed naar elk van de gestelde vragen. Hoe zou je je huidige situatie beoordelen op een schaal van 1 tot 10? Denk na over waarom je dat nummer hebt gekozen en schrijf het op. Deze reeks vragen is vooral gericht op je persoonlijke leven (we zullen later meer professioneel te werk gaan), maar je kunt het helemaal gebruiken voor beide gebieden.
Mind
- Voel je zich helder van geest, betrokken en intellectueel uitgedaagd?
- In welke situaties voel je je het meest betrokken en gemotiveerd?
- In welke situaties raak je meestal gedeprimeerd je meestal?
- Wat kan je doen om deze situaties te vermijden?
- Hoe kan je met deze situaties omgaan als deze zich voordoen?
Lichaam
- Heb je het gevoel dat je lichaam gezond is?
- Wat doe je om je lichaam? gezond en sterk te laten voelen?
- Hoe beïnvloeden je eetgewoonten je gezondheid?
- Beweeg je wel genoeg?
- Kun je iets doen om je lichamelijke gezondheid te verbeteren?
Emoties en relaties
- Voel je je in vrede met de wereld om je heen?
- Ben je omringd door mensen die je het gevoel geven geliefd en gewaardeerd te zijn?
- Neem je genoeg tijd voor activiteiten die je ontspannen en gelukkig maken?
- Breng je genoeg tijd door op plaatsen die je rust brengen?
- Omring je jezelf met mensen die van je houden en je steunen?
- Hoe kun je je relaties verbeteren?
Beroepsloopbaan
- Voel je je geïnteresseerd en voldaan in wat je doet?
- Wanneer was de laatste keer dat je trots op jezelf was omdat je goed werk leverde?
- Wat was de situatie waardoor je zich slecht voelde over je professionele vaardigheden?
- Hoe kan deze situatie in de toekomst worden vermeden?
Eigenwaarde
- Voel je je geliefd, door jezelf of door de mensen om je heen?
- Heb je het gevoel dat je een verschil maakt?
- Ben je gelukkig met hoe je bent?
- Wat kun je doen om je beter te voelen over jezelf?
Met deze activiteit heb je de volgende doelstelling behaald:
Via een beter zelfinzicht je energiebronnen in kaart brengen en daardoor die in te kunnen zetten om te komen tot een plan waar je aan gaat werken.
➡️ Doe de oefening hier.
Activiteit 3: Dagboek & zelfevaluatie van het onderwijs
Gebruikte materialen en organisatie
Een notitieblok dan wel een computer
Groepsgrootte: individueel (docent) / eventueel delen met een collega in een intervisie bijeenkomst
Tijd: vooral regelmaat om 5 tot 10 minuten tijd te nemen
Je hebt al onderzocht wie je bent, wat je beïnvloedt en hoe je reageert op situaties in je leven. Nu is het tijd om deze kennis over te dragen naar de klas. In de volgende les zullen we trainingsscenario’s overlopen over hoe je je publiek kunt onderzoeken en eerlijke feedback kunt krijgen die je op weg helpt om de beste docent te worden die je kunt zijn.
Het werken met een dagboek (ook wel journaling genoemd) is een van de meest populaire en wijdverspreide gewoontes van zelf-evaluatie en groei die over de hele wereld wordt ingezet. Het is eenvoudig, want je hebt niet veel nodig om te beginnen. Neem na elke les de tijd om een paar dingen op te schrijven over hoe je je voelt en probeer je waarnemingen te beschrijven. Bepaal, op basis van wat je hebt geobserveerd, hoe je de volgende keer les gaat geven om jouw ervaring en die van jouw studenten te verbeteren.
Zelfreflectie verbinden met effectief lesgeven is een proces dat ervaring vereist en een dieper inzicht in wat we willen bereiken. Ten eerste moeten we nagaan waarover we willen nadenken: wil je inzicht krijgen in de specifieke kenmerken van je manier van lesgeven, of is deze reflectie een reactie op een bepaald probleem in je klas? Wat het ook is, de belangrijkste stap is het verzamelen van informatie.
Als het helpt, verdeel je agenda dan in specifieke onderdelen, zoals lesdoelen, klasmanagement, studenten, leerkracht, enzovoort. Dit zal je helpen consistenter te zijn in de manier waarop je jouw prestaties meet. Wij raden je ook aan specifieke vragen te stellen over deze onderwerpen om een nog gedetailleerder beeld te krijgen van je onderwijsmethoden en de les in het algemeen en je mogelijke blinde vlekken.
Met deze activiteit heb je de volgende doelstelling behaald:
Via een beter zelfinzicht te spiegelen aan de opmerkingen van een collega ontstaat er een basis voor productieve intervisie en zicht op je mogelijk blinde vlekken (JOHARI VENSTER).
Activiteit 4: Uitzichten naar buiten
Gebruikte materialen en organisatie
Video
Vooraf keuze welke onderwerpen geobserveerd gaan worden en vragenlijsten
Groepsgrootte: individueel (docent) / mede docent binnen een collegiaal intervisie verband
individueel (docent) / een groep van studenten met vragen lijst
Tijd: voor rond de 30 minuten opname 1 uur analyse
Opname
Het opnemen van onderwijssessies is van onschatbare waarde omdat het een onbevooroordeeld beeld geeft van de doeltreffendheid van de les voor de lerenden. De video kan fungeren als een extra stel ogen om gedrag te detecteren dat je op dat moment had gemist. In de VS gebruiken veel universiteiten deze techniek voor nieuwe generaties docenten om hen een waardevolle les in zelfreflectie te leren.
Intercollegiale observatie
Laat een collega komen om u te observeren wanneer u uw klas lesgeeft. Het is anders en meer ontspannen dan wanneer je regisseur komt en je observeert. Op die manier zal je vloeiender les kunnen geven en je collega zal je eerlijke feedback geven. Maar voordat je begint, vergeet niet om je collega je lesmethodes te geven om je prestaties te evalueren. Om hen te helpen een beter beeld te krijgen van jouw lessen, kan je een vragenlijst opstellen die je collega’s kunnen invullen wanneer ze observeren. Ga na de les met hen zitten en bespreek hun conclusies.
(Zie hieronder een voorbeeld van deze vragenlijst.)
Observatie door studenten
Studenten zijn een goede bron van eerlijke feedback. Deel na de les een eenvoudige enquête uit om de mening van de studenten over het verloop van de les te peilen. Beslis zorgvuldig welke vragen je wilt stellen en moedig uw studenten aan hun mening te geven. Het zal niet alleen een leerervaring voor je zijn, maar ook een indirecte oefening voor hen. Maar zorg ervoor dat de vragenlijst anoniem is en dat de studenten dat weten. Alleen door een omgeving te creëren waarin studenten zich veilig voelen, krijgt je de eerlijkst mogelijke antwoorden.
De vragenlijst
Het is nuttig om de enquête in secties te verdelen, net zoals je met het dagboek hebt gedaan. Zo kan je jouw waarnemingen gemakkelijk vergelijken met die van de studenten (of collega’s) en werken aan de gebieden die het meest verbetering behoeven. Het is raadzaam om altijd maar aan één gebied te werken. Op die manier kan je je er volledig op concentreren en geleidelijk veranderingen in je methoden aanbrengen terwijl de rest van je onderwijs in zijn oorspronkelijke vorm blijft. Op die manier word je niet overweldigd door de veranderingen, maar verbeter je tegelijkertijd jouw werk.
Voorbeeld
Doelstellingen van de les
- Hoe moeilijk was de les?
Moeilijk – Gemiddeld – Gemakkelijk - Heb je begrepen wat je geleerd is?
ja – half half– niet echt - Heb je problemen ondervonden?
Veel – Weinig – Geen
Materialen
- Waren de in deze les gebruikte materialen interessant voor u?
ja – half half – niet echt - Welke materialen bevielen u het meest?
Reactie - Heeft u suggesties voor materiaal dat we in de toekomst zouden kunnen gebruiken?
Reactie docent
Reactie studenten - Heb je genoten van de taak?
ja – half half – Niet echt - Welk deel was het meest interessant voor je?
Reactie - Heb je jezelf kunnen uitdrukken?
ja – half half – niet echt
Klasmanagement
- Waren mijn instructies duidelijk?
ja – half half – niet echt - Was de les langzaam/snel genoeg?
te snel – te snel – precies goed – te langzaam - Voelde je je op je gemak?
ja – half half – niet echt
Docent (alleen voor collega’s)
- Hoe effectief was de les?
Zeer doeltreffend – Doeltreffend – Niet zo doeltreffend - Hoe kan ik het de volgende keer beter doen?
Reactie - Hoe heb ik de problemen opgelost die zich voordeden?
Reactie
Met deze activiteit heb je de volgende doelstelling behaald:
Een verdieping en verdere objectivering van je gedragingen en kwaliteiten en daardoor een nog beter basis voor intervisie en leren van elkaar.
Studenten betrekken bij verbeteringen van het onderwijs.
Kwetsbaarheid tonen en daardoor werken aan een vergroting van het vertrouwen naar elkaar toe, zowel docenten onderling als in de relatie docent – studenten.
Activiteit 5: Leer studenten zelfreflectie & zelfreflectie in het onderwijs integreren
Gebruikte materialen en organisatie
Observeren door studenten middel een vooraf door de docent gemaakte vragenlijst
Groepsgrootte: een aantal studenten van de klas (5).
Tijd: 2 lessen in de eerste twee maanden van de cursus + 30 minuten nabespreking
Zelfreflectie is in jezelf kijken en onder ogen zien wie je bent. Niemand is perfect en zal dat ook nooit zijn. Het belangrijkste is dat je je best blijft doen en je blijft ontwikkelen tot persoon die je wilt worden.
Het is moeilijk te geloven dat er zelfs in de 21e eeuw nog docenten zijn die een bijna politie-achtige sfeer aan de klas opleggen. Ze geven nooit toe dat ze ongelijk hebben zelfs als dat duidelijk wel is. Studenten mogen niet hun eigen ideeën hebben en de manier om te leren is: ‘strikt volgens het boekje’.
We hoeven je waarschijnlijk niet te vertellen dat er betere manieren zijn om les te geven. Als je de weg van de zelfreflectie hebt gekozen en uw studenten en collega’s al bij het proces hebt betrokken, rest je alleen nog dit proces goed aan jouw studenten uit te leggen.
Voor de hele klas opstaan en toegeven dat je fout zit, is niet makkelijk. Kwetsbaar zijn is niet gemakkelijk. Maar het is de enige manier om het respect van je studenten te verdienen. Je wilt geen angst zaaien en doen alsof je altijd gelijk hebt. Geloof ons, studenten weten wanneer je hen voor de gek houdt en dan is er weinig wat je kunt doen om hun respect en gezag terug te winnen.
In plaats daarvan, neem een les of twee om uit te leggen wat je doet en wie je bent. Vertel ze wat je gelukkig maakt in de klas. Vertel ze wat je boos maakt en wat je niet kunt uitstaan. Vertel ze wat je graag doet in je vrije tijd. En tenslotte, vertel hen dat je altijd probeert om je manier van lesgeven te verbeteren.
Betrek ze erbij.
Dit is het moment om de studenten de vragenlijsten te geven die we in activiteit 3 hebben behandeld. Als de studenten weten wat ze doen en waarom, is de kans groot dat u feedback krijgt die eerlijk en nuttig is.Je kan nog een stap verder gaan door je studenten hetzelfde proces van zelfreflectie te laten doorlopen dat je zelf hebt doorgemaakt. Het is aan u welke en hoeveel technieken u kiest; maar als wij enige inbreng mogen hebben, zouden wij zeker de 16 persoonlijkheidstest in de mix opnemen. Als er niets anders is, kunnen studenten leren wie ze zijn en wie ze zouden kunnen zijn, hun eigen gedrag beter begrijpen en zich op een dieper, persoonlijker niveau met hun docent – ‘u’ – verbinden.
Activiteit 6: Werk aan een docentenportfolio
Het portfolio wordt vaak gezien als een verzameling feiten en documenten die getuigen van de professionele ontwikkeling en prestaties van docenten. In sommige gevallen wordt het gezien als een belangrijk onderdeel van de loopbaan, waarin de docent het voor bepaalde perioden geplande werk moet presenteren, inclusief reflectie op de verplichtingen die hij/zij is nagekomen.
En hoe zou een docent dit doen als hij hun vorderingen niet bijhoudt? Uiteraard: door zelfreflectie en door het invullen van de voor reflectie gebruikte bronnen. Heb je zelf nog dagboekaantekeningen die volgens jou moeten worden opgenomen? Geweldig, of heb je erg leuke reacties gekregen van je studenten en collega’s? Nog beter! Maak van je portfolio een uitstalraam van je persoonlijke groei en haal het meeste uit je zelfreflectieproces in zowel je persoonlijke als professionele leven.
Met deze activiteit heb je de volgende doelstelling behaald:
Een stabiele manier van zelfreflectie.
Als u deze vaardigheid wilt aanleren, kunt u ons sjabloon gebruiken: zelfreflectie.